https://energypress.gr/news/paramenoyn-ta-problimata-stin-lianiki-agora-kaysimon 24 07 2023 | 12:05
του Μιχάλη Κιούση
Βλέποντας τις προηγούμενες δεκαετίες και τα προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί στη λιανική αγορά καυσίμων, ένα σοβαρό ερώτημα προβάλει αυθόρμητα: Μπορεί άραγε να λειτουργήσει χωρίς παθογένειες, παραβατικότητα και χωρίς συνεχή πίεση πάνω στον τελευταίο κρίκο των καυσίμων πριν την κατανάλωση, στα πρατήρια; Θεωρητικά πιθανόν ναι. Πρακτικά δεν το είδαμε ποτέ. Αυτό είναι το μεγάλο θέμα που η λύση του μπορεί να μας κάνει να δούμε καθαρότερα του μέλλον του κλάδου.
Τα τελευταία χρόνια οι ανατροπές στη ενέργεια, στην αγορά, στα καύσιμα είναι συνεχείς. Σωρεία προκλήσεων και προβλημάτων καταλήγουν στο τέλος στην λιανική αγορά και σε μεγάλο βαθμό και στον καταναλωτή. Προφανώς το σημερινό φλέγον θέμα είναι η μεγάλη αύξηση των τιμών ενέργειας και η ακρίβεια των καυσίμων. Ο καταναλωτής πρέπει να αναδιανέμει τα ποσά του εισοδήματος ρίχνοντας περισσότερα στα καύσιμα. Ωστόσο, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια έχει να αντιμετωπίσει ισχυρά διλήμματα. Το εισόδημά του δέχεται επίθεση από την ακρίβεια των ειδών πρώτης ανάγκης, οι ανατιμήσεις των οποίων είναι μεγαλύτερες από τα καύσιμα. τι να περικόψει και τι να προτιμήσει;
Σε αυτή την κατάσταση προβάλλουν όλα τα προβλήματα επιχειρήσεων και νοικοκυριών, τα περισσότερα των οποίων ξεπερνούν τις δυνάμεις της χώρας για να αντιμετωπισθούν με μέτρα εθνικής εμβέλειας. Οι ανατιμήσεις έχουν κατά βάση εξωτερικό πρόσημο και δεν επιδέχονται εύκολα τον έλεγχο.
Ο πόλεμος
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε τις αδυναμίες του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος να απορροφά τέτοιου μεγέθους αναταραχές στην οικονομία. Οι δυνάμεις που συγκρούονται εκεί είναι τεράστιες και δεν μπορούν να περικλειστούν σε τοπικά εθνικά όρια. Επιδρούν σε όλο τον κόσμο. Τα καύσιμα είχαν αρχίσει να ανατιμώνται πριν την έναρξη του πολέμου, προεξοφλώντας την επερχόμενη σύγκρουση. Ταυτόχρονα τα κράτη και ιδίως της Ευρώπης έριξαν λάδι στη φωτιά με συνεχείς κυρώσεις κατά της Ρωσίας, πράγμα που αντί να μειώσουν αύξησαν και τις τιμές και τα προβλήματα στο παγκόσμιο εμπόριο. Η ίδια η Ευρώπη πλήρωσε πολύ ακριβά και τον πόλεμο και τις κυρώσεις αφού αναγκάστηκε να αλλάξει τις προμήθειες πληρώνοντας μέχρι και τετραπλάσιες τιμές στο αέριο! Πότε θα λήξει και πως θα λήξει ο ένοπλος και πότε ο οικονομικός πόλεμος και κατά πόσο ο κόσμος μπορεί να επανέλθει σε πρότερη κανονικότητα; Άγνωστο και αμφίβολο.
Οι πολυεθνικές
Αυτή η ενεργειακή αναταραχή μπορεί να έχει χαμένους όλους εμάς, αλλά έχει και μερικούς ισχυρούς κερδισμένους. Τόσο πολύ που μέχρι και ο θεματοφύλακας του συστήματος των ελεύθερων αγορών, πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, αγανάκτησε με τα τεράστια κέρδη των πολυεθνικών καυσίμων γράφοντας με νόημα στο Twitter «…κάνω αυτό που μου αναλογεί για να μειωθούν οι τιμές, είναι καιρός και οι Big Oil να κάνουν αυτό που αναλογεί σ’ αυτές”! Ένας δε εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου δήλωσε στο BBC πως τα κέρδη ρεκόρ της Exxon είναι “σκανδαλώδη”! Το ίδιο όμως είναι και των άλλων «αδελφών».
Όσο για τους φόρους των εταιριών, σύμφωνα με το Κέντρο Αμερικανικής Προόδου, ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής της Exxon Mobil το 2021 ήταν μόλις 2,8%, παρά το γεγονός ότι ο ονομαστικός ομοσπονδιακός φορολογικός συντελεστής εταιρικού εισοδήματος είναι στο 21%! Αντίστοιχα, ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής της Chevron ήταν μόλις 1,8%. Η Shell ανακοίνωσε πως πρόκειται να πληρώσει μόλις 1,9 δισ. δολάρια σε «φόρο έκτακτων κερδών» στην ΕΕ και τη Μεγάλη Βρετανία.
Με τέτοιους όρους οι εθνικές οικονομίες βρίσκονται στη δίνη της ακρίβειας και της ανασφάλειας, όμηροι ανεξέλεγκτων δυνάμεων.
Η ακρίβεια
Η ακρίβεια που αρχικά εμφανιζόταν σε ορισμένους κλάδους πέρα από τα καύσιμα, όπως οι θαλάσσιες μεταφορές, άρχισαν να γενικεύονται στο 2022 φτάνοντας μέχρι και βασικά είδη παραγωγής όπως τα λιπάσματα επηρεάζοντας άμεσα τις αγροτικές τιμές στην Ελλάδα ενώ και τα λάδια δεν πήγαν πίσω. Ο πληθωρισμός δεν άφηνε και πολλά περιθώρια στους καταναλωτές και στις επιχειρήσεις να διαθέσουν σημαντικό μερίδιο για τα καύσιμα. Αυτό είχε και επιπλέον αλυσιδωτές συνέπειες στην λειτουργία της οικονομίας. Συνολικά η ακρίβεια στένεψε το σύνολο σχεδόν των καταναλώσεων.
Όλα αυτά κάτω από συνεχείς πληροφορίες για επερχόμενη νέα οικονομική κρίση αφού το «ανεμολόγιο» του τραπεζικού τομέα και οι συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων της FED, ελβετικών τραπεζών και της ΕΚΤ έδειξε «κίνδυνο»!
Οι φόροι
Η Ελλάδα από την εποχή των μνημονίων έχει από τους υψηλοτέρους Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στα καύσιμα στην ΕΕ. Παρά τις εκκλήσεις του κλάδου καυσίμων να εκλογικευθούν οι φόροι καμία κυβέρνηση δεν το τολμά. Προτιμούν τις αλυσιδωτές απώλειες στην οικονομική λειτουργία παρά να χάσουν ένα χειροπιαστό έσοδο! Πως αλλιώς να εξηγήσει κανείς ότι στην αμόλυβδη – 95 ο ΕΦΚ είναι 700€ το χιλιόλιτρο και με τον ΦΠΑ του φτάνει στα 868€! Στις 5/5/2023 το Παρατηρητήριο Καυσίμων έδειξε στην αμόλυβδη 95 σύνολο φόρων και τελών 1,0736€ ανά λίτρο ή το 57,87% της τιμής (1,8550€/λ) ενώ τα περιθώρια κέρδους των εταιρειών, των μεταφορέων και των βενζινοπωλών ανέρχονταν σε μόλις 0,1438€/λ ή 7,75%! Πώς να μειωθεί η τιμή αν δεν μειωθούν οι φόροι;
Με τέτοιους όρους η οικονομία και η κοινωνία δεν μπορούν να λειτουργήσουν παραγωγικά. Μπορούν να λειτουργήσου οι φόροι και αυτοί με καχεξία αφού στερούν την ανάπτυξη της οικονομίας και την παραγωγή νέου πλούτου. Χάνει πολλαπλάσιους φόρους δηλαδή από αλλού! Χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι η τεράστια διαρροή καταναλωτών καυσίμων σε γειτονικές χώρες με χαμηλές τιμές. «Έργο» της υπέρογκης φορολογίας είναι. Αντί άλλης απάντησης θα λέγαμε ότι στο θέμα των φόρων η Κύπρος μας έδειξε το δρόμο με κάθετη μείωση του ΕΦΚ.
Οι παθογένειες και η παραβατικότητα
Μέσα σε αυτή την κατάσταση εξακολουθούμε να ζούμε με τις παλιές παθογένειες παρά την προσπάθεια των ελεγκτικών οργάνων να περιορίσουν τουλάχιστον τον τομέα της παραβατικότητας. Οι μερικές επιτυχίες στην πάταξη τέτοιων φαινομένων δεν φαίνεται να περιόρισε το κακό. Πως μπορούμε για παράδειγμα να δικαιολογήσουμε τιμές λιανικής πέριξ των τιμών διυλιστηρίου και κάτω του λειτουργικού κόστους να κοσμούν ορισμένες περιοχές της Αττικής; Από το να είναι ελεύθερες οι τιμές μέχρι αυτές να είναι κάτω του λειτουργικού κόστους, υπάρχει ένα σημείο που αφορά τις ελεγκτικές αρχές. Ένα σημείο που πάντα παραμένει σκοτεινό και μέχρι σήμερα δεν φωτίζεται.
Τι γίνεται για παράδειγμα με τα «σλέπια», ελέγχονται με ηλεκτρονικά συστήματα ή και πάλι ξεφεύγουν; Τι γίνεται με τις εικονικές εξαγωγές που εξάγονται μόνο τα έγγραφά τους ενώ γυρίζουν για «διανομές» στη Ελλάδα, τι γίνεται με τα παράνομα διυλιστήρια, τι με τις εισαγωγές ουσιών νόθευσης καυσίμων; Εξαφανίστηκαν όλα αυτά; Κανένας δεν το πιστεύει.
Η γνωστή φράση «είναι πολλά τα λεφτά Άρη» μας έχει στοιχειώσει ως δικαιολογία της παραβατικότητας και του λαθρεμπορίου. Δεν μπορεί όμως να συνεχιστεί αυτό και να αφανίζονται τα νόμιμα πρατήρια από τα οποία η πολιτεία προσμένει να αντλήσει φόρους μιας και μας έχει μετατρέψει από καιρό σε αδάπανους φοροεισπράκτορες.
Οι προκλήσεις βιωσιμότητας
Μέχρι τώρα ο αριθμός των επαγγελματικών – οικογενειακών πρατηρίων μειώνονταν με την οικονομική κρίση και την επιθετική πολιτική εξαγορών από εταιρείες αλλά και από άλλα ανεξέλεγκτα κεφάλαια. Από 8.500 πρατήρια φτάσαμε στα 5.500 εκ των οποίων τα 1200 είναι εταιρικά και συνεχίζει η χειροτέρευση της εσωτερικής σύνθεσης.
Οι μακροπρόθεσμες απειλές στο επάγγελμα της λιανικής προέρχονται από τη μεταβολή στο είδος των καυσίμων και την ηλεκτροκίνηση. Η ΕΕ οδηγείται να μειώσει την παραγωγή των αυτοκίνητων με κινητήρες εσωτερικής καύσης και πολλά λέγονται για «τέλος» το 2035. Δεν είμαστε κατά της τεχνολογικής εξέλιξης. Ωστόσο πρέπει αυτή η αλλαγή να γίνει προγραμματισμένα και σε μια διαδικασίας προσαρμογής των πρατηρίων σε νέες δραστηριότητες και προμήθειες γύρω από το αυτοκίνητο. Γιατί ποτέ δεν θα εξαλειφθούν οι ανάγκες των οδηγών για υπηρεσίες στα αυτοκίνητά τους καθώς διασχίζουν τους δρόμους.
Περιμένοντας τη λήξη του πολέμου την οποία ευχόμαστε, των αναταραχών και την ομαλή λειτουργία της παγκόσμιας και της εθνικής οικονομίας, παραμένουμε στο καθήκον και στη μόνιμη αποστολή μας: καλές υπηρεσίες στα αυτοκίνητα!
* Ο κ .Μιχάλης Κιούσης είναι Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Βενζινοπωλών Ελλάδος
Το άρθρο περιλαμβάνεται στον τόμο GREEK ENERGY 2023 που εξέδωσε για δωδέκατη συνεχή χρονιά το energypress.
του Μιχάλη Κιούση