Το σχέδιο απεξάρτησης της ΕΕ από συμβατικά καύσιμα RePowerEU

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμώντας ότι μετά από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει γίνει επιτακτικότερη από κάθε άλλη φορά η ανάγκη για μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, αφού (α) η ΕΕ εισάγει το 90% του φυσικού αερίου που καταναλώνει, (β) η Ρωσία παρέχει πάνω από το 40 % της συνολικής κατανάλωσης της ΕΕ σε φυσικό αέριο και (γ) το 27 % των εισαγωγών πετρελαίου και το 46 % των εισαγωγών άνθρακα προέρχονται από τη Ρωσία, ανακοίνωσε στις 8 Μαρτίου 2022 το σχέδιο RePowerEU «Κοινή Ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια». Ήδη οι ηγέτες των Κρατών Μελών της ΕΕ με την πρόσφατη Διακήρυξη των Βερσαλλιών έχουν καλέσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προτείνει ολοκληρωμένες δράσεις για το σχέδιο RePowerEU έως τα τέλη Μαΐου 2022.

Όπως αναφέρεται στο σχέδιο RePowerEU όσο πιο γρήγορα διαφοροποιηθεί το ενεργειακό μείγμα, επιταχυνθεί η ανάπτυξη των τεχνολογιών πράσινης ενέργειας και μειωθεί η ζήτηση ενέργειας στην ΕΕ, τόσο πιο γρήγορα θα υποκατασταθεί το ρωσικό φυσικό αέριο το οποίο επηρεάζει σημαντικά την εσωτερική αγορά ηλεκτρισμού της ΕΕ και για το οποίο η παγκόσμια αγορά είναι λιγότερο ρευστή. Η επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης θα μειώσει τις εκπομπές, θα μειώσει την εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και θα προσφέρει προστασία έναντι των αυξήσεων των τιμών. Η αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων πλήττει ιδιαίτερα τους ενεργειακά φτωχούς ή ευάλωτους οικιακούς καταναλωτές, οι οποίοι δαπανούν υψηλό ποσοστό του συνολικού εισοδήματός τους στους λογαριασμούς ενέργειας και οι επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με υψηλότερο κόστος παραγωγής.

Η σταδιακή απεξάρτηση της ΕΕ από τα ορυκτά καύσιμα από τη Ρωσία μπορεί να πραγματοποιηθεί πολύ πριν από το 2030. Για αυτό το σχέδιο RePowerEU προτείνει την αύξηση της ανθεκτικότητας του ενεργειακού συστήματος όλης της ΕΕ στη βάση δύο πυλώνων: (α) τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού της ΕΕ με φυσικό αέριο με την αύξηση των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου από άλλες πηγές εκτός Ρωσίας καθώς επίσης με την αύξηση χρήσης βιομεθανίου και υδρογόνου και (β) την ταχύτερη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τα ορυκτά καύσιμα με την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Όσον αφορά τον πρώτο πυλώνα σχετικά με την διαφοροποίηση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο η ΕΕ μπορεί (α) να εισάγει σε ετήσια βάση 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο από προμηθευτές όπως είναι το Κατάρ, οι ΗΠΑ, η Αίγυπτος και η Δυτική Αφρική, (β) να μειώσει ετησίως κατά επιπλέον 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου με τη διαφοροποίηση των πηγών εισαγωγής φυσικού αερίου μέσω αγωγών από προμηθευτές όπως είναι το Αζερμπαϊτζάν η Αλγερία και η Νορβηγία, (γ) να διπλασιάσει το στόχο της δέσμης «Fit for 55» (προσαρμογή στο στόχο του 55%) για την παραγωγή βιομεθανίου φτάνοντας τα 35 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως έως το 2030 και (δ) να επιταχύνει τη χρήση του υδρογόνου με επιπλέον 15 εκατομμύρια τόνους ανανεώσιμου υδρογόνου (10 εκατομμύρια τόνοι εισαγόμενου υδρογόνου από διάφορες πηγές και 5 εκατομμύρια τόνοι υδρογόνου παραγόμενου στην ΕΕ), πέραν των 5.6 εκατομμυρίων τόνων που προβλέπονται στο πλαίσιο της δέσμης «Fit for 55», έτσι θα μπορούν να αντικατασταθούν 25-50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα εισαγόμενου ρωσικού φυσικού αερίου ετησίως έως το 2030 (άλλες μορφές υδρογόνου από μη ορυκτές πηγές, ιδίως παραγόμενου σε πυρηνικούς σταθμούς θα διαδραματίσουν επίσης ρόλο στην υποκατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου).

Όσον αφορά τον δεύτερο πυλώνα σχετικά με την ταχύτερη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τα ορυκτά καύσιμα η ΕΕ μπορεί (α) να αυξήσει τη χρήση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας και των αντλιών θερμότητας όπως προβλέπεται στη δέσμη «Fit for 55» για τον διπλασιασμό της δυναμικότητας παραγωγής από φωτοβολταϊκά και αιολικά συστήματα έως το 2025 και τον τριπλασιασμό της έως το 2030, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση 170 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετήσιας κατανάλωσης φυσικού αερίου έως το 2030 (με κάθε ανάπτυξη 15TWh ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων στέγης εξοικονομούνται επιπλέον 2,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και με κάθε 10 εκατομμύρια αντλιών θερμότητας που εγκαθίστανται από τα νοικοκυριά εξοικονομούνται επιπλέον 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου), (β) να επιταχύνει την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων με βάση το υδρογόνο και (γ) να διασφαλίσει ότι ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η λειτουργία των μονάδων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η σύνδεσή τους με το δίκτυο και το ίδιο το σχετικό δίκτυο θεωρείται πως υπηρετούν το υπέρτερο δημόσιο συμφέρον και το συμφέρον της δημόσιας ασφάλειας και υπόκεινται στην πλέον ευνοϊκή από τις διαδικασίες σχεδιασμού και αδειοδότησης που διαθέτουν τα Κράτη Μέλη.

Οι ολοκληρωμένες δράσεις του σχεδίου RePowerEU θα βασιστούν στα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, στα υφιστάμενα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στα επιχειρησιακά προγράμματα της πολιτικής συνοχής, καθώς και σε οποιαδήποτε άλλα συναφή σχέδια και ανάγκες ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή. Θα ευνοηθούν έργα που συμπληρώνουν την εσωτερική αγορά όσον αφορά την ενέργεια, καθώς και εκείνα με ισχυρή διασυνοριακή διάσταση, όπως, για παράδειγμα, η κρίσιμη σύνδεση μεταξύ Πορτογαλίας, Ισπανίας και Γαλλίας, και η σύνδεση μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας. Τα έργα αυτά θα βελτιώσουν τη διασύνδεση των ευρωπαϊκών δικτύων φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και άλλων υποδομών, και θα έχουν ως αποτέλεσμα τον πλήρη συγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, όπως είναι ο συγχρονισμός μεταξύ των βαλτικών χωρών και του δικτύου της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Εν κατακλείδι το σχέδιο RePowerEU θα δημιουργήσει ευκαιρίες και για την Κύπρο οι οποίες θα πρέπει να αξιοποιηθούν με σωστό προγραμματισμό και σχεδιασμό. Ευκαιρίες, όπως για παράδειγμα (α) την διασύνδεση του απομονωμένου ενεργειακού συστήματος της Κύπρου με την εσωτερική αγορά ενέργειας της ΕΕ, (β) τον συγχρονισμό του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου με το ηλεκτρικό σύστημα της ΕΕ, (γ) την εγκατάσταση αειφόρων ενεργειακών τεχνολογιών και την μεταφορά ενέργειας από και προς την ΕΕ και (δ) την ανάπτυξη τεχνολογιών υδρογόνου και αποθήκευσης ενέργειας.

*Πρόεδρος Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου